Halkevleri Soma Madenci Evi Broşür Dizisi'nin ikincisi yayınlandı. "İş kazası durumunda haklarınız ve yapılması gerekenler" adlı ilk broşürün ardından, maden işçilerine yönelik işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili bilgilendirme amacıyla çıkarılan broşür Madenci Evi İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Birimi tarafından hazırlandı.

Broşürü bilgisayarınıza indirmek için resme tıklayın.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Madenci Arkadaş !

Maden işyerlerindeki bütün kazalar ve meslek hastalıkları önlenebilir.

Hiçbir iş senin sağlığından, yaşamından daha önemli ve acil değildir. Madencilikte önce iş değil emniyet gelir, onun içindir ki tüm yeraltı ocaklarının girişinde “önce emniyet” yazar.

Madencilik çok tehlikeli işkolunda yer almaktadır. Madencilik işkolunda çalışanlar; operatör, ateşçi belgesi gibi özel belgelere sahip değillerse, çalışacakları işlerle ilgili olarak işe başlamadan önce; mutlaka en az 32 saatlik mesleki eğitim almak zorundadır. Tüm işçiler 16 saatlik İş sağlığı ve Güvenliği eğitimi almak zorundadır. İş sağlığı ve güvenliği eğitimi her yıl tekrarlanmalıdır. İşveren işçilerin eğitimlerini sağlamakla yükümlüdür. Bu eğitimleri kusursuz bir biçimde aldığınızdan emin olmadan, gerekli sağlık muayeneleriniz yapılmadan kesinlikle yeraltına girmeyiniz.

Yeraltındaki madencilik çalışmalarında diğer işyerlerinden farklı olarak en büyük risklerimiz; ‘havalandırma’ ve ’tavan kontrolü’ dür.

- Tavan kontrolü güvenli değil ise yani göçük riski varsa çalışmanın durdurulması ve ortamın boşaltılması zorunludur.

- Havalandırmada problemler varsa çalışmanın durdurulması ve ortamın boşaltılması zorunludur.

- Her ayak bas ve dip tarafından isçilerin emniyetle gelip geçebilecekleri sekilde tahkim edilmiş iki ayrı yol galeri şebekesine bağlanmak zorundadır. Karatumba/küldesak çalışmalar madencilik bilim ve tekniğinde olmayan riskli üretim yöntemleridir. Karşı çıkınız

Havalandırma;

Yeraltı çalışmalarında içeride yeterli miktarda hava olması gerekmektedir. Hava miktarı çalışan insan sayısı, çalışan makina ve ekipmanlar, patlatmaların tüketeceği hava, üretim sırasında (özellikle kömür madenlerinde) yapılan kazı sonucu kömür bünyesinden çıkan zararlı ve patlayıcı gazlar ve yeraltı ısısı gibi durumlar gözetilerek hesaplanır. Hesaplamanın ardından içeriye yeterli miktarda hava verilmesi gerekmektedir. Hava hızının ocağın hiç bir bölümünde 0,5 m/sn nin altına düşmemesi gerekmektedir.

Yeraltı ocak havasının nemi ve sıcaklığı yaz/kış 24⁰C civarında sabittir. Bu sıcaklıktaki yükselmeler çalışma ortamında sağlık ve güvenlik açısından riskler oluşturur. Yeraltı madenciliğinde sıcaklık yükselmeleri kömürün kızışması gibi farklı risklerin belirtisi olabilmektedir. Karbonmonoksit yükselmesi, oksijen seviyesindeki düşme, yüzeylerde terleme durumları da ocak içerisinde ‘kömür kızışması’nın belirtilerindendir.

Yeraltında oksijenin(O₂) olması gereken bir seviyesi vardır. Oksijen bu seviyenin altında ise (%19) çalışma yapılması yasaktır.

Yeraltında karbondioksidin(CO₂) bir sınır değeri vardır. Bu sınır değer aşılmışsa (%0,5) çalışma yapılması yasaktır.

Yeraltında karbonmonoksit(CO) en fazla 50ppm(%0,005) olabilir. Bu seviye aşılmışsa çalışma yapılması yasaktır.

Yeraltında metan(CO₂) seviyesi en çok %2 olabilir. Bu seviye aşılmışsa çalışma yapılması yasaktır.

Yeraltında hidrojen sülfür(H₂S) seviyesi en fazla 20ppm(%0,002) olmalıdır. Bu değer aşılmışsa çalışma yapılamaz.

Yeraltı havasında bu değerler sağlanmıyorsa yeraltında çalışılması yasaktır ve yeraltı boşaltılmalıdır.

Gaz ölçümleri yeraltında çalışma başlamadan önce , vardiya değişikliklerinde ve patlatmalardan sonra düzenli olarak mutlaka yapılmalıdır.

Kömürün özelliklerine bağlı olarak kömürün oksitlenmesi yani yanması sözkonusu olabilmektedir. Başlangıçta gözle görülemeyen kızışma zamanla açık aleve dönüşebilmektedir. Kömür kızışmanın en büyük belirtileri ortamdaki-yeraltındaki karbonmonoksit(CO) miktarında artış, oksijen(O₂) miktarında azalma, sıcaklık artışı ve yüzeylerde terlemedir.

Kömür kızışmasının önlenebilmesi için iyi bir havalandırmayla soğutma sağlanması veya hava ile temasının tamamen kesilmesi gerekmektedir. Bu amaçla kızışmanın başladığı gözlemlenen bölgelerin küllü su sıkılarak sıvanması, azot basılarak tamamen kapatılması ve hava ile irtibatının barajlanarak kesilmesi gerekir.

Soma bölgesi kömürlerinin kızışma (tutuşma) sıcaklığı oldukça düşüktür. Yeraltı çalışmalarında ve havalandırma hesaplamalarında bu faktörün mutlaka göz önüne alınması gerekmektedir.

Kömür kızışmasının belirtileri hissedilebilir:

• Çalışma ortamı sıcaklığında belirgin bir artış hissediyorsanız,

• Başınızın ön tarafı/alın boyunca gerginlik, baş ağrısı(şakaklarda zonklama) varsa, (karbonmonoksit belirtileri)

• Nefes almakta zorlanıyorsanız, uyku hali söz konusu ise, (oksijen eksikliği belirtileri)

• Ocak cidarında terleme görüyorsanız,

bulunduğunuz ortamı terkediniz, amirlerinizi uyarınız.

Ocak Yangınları;

Yeraltı madencilik çalışmalarında en büyük risklerden birisi de kapalı bir ortam olan yeraltı çalışmalarında yangın çıkması olasılığıdır.

-Kömürün yanması-kızışması engellenmez ise yangın çıkabilir.

-Yeraltı çalışmaları sırasında yapılan kesme, kaynak gibi sıcak işlemler sırasında ortamda bulunan yanıcı maddelerin (konveyör bant, kablolar, ağaç tahkimat, kömür, PVC/polietilen borular) tutuşması yangına yol açabilir.

-Konveyör bant sistemlerinde bulunan rulolarda sıkışmalar konveyör bantları tutuşturup yangına yol açabilir.

Ocakta yangın çıkması durumunda ocağın boşaltılması zorunludur.

Böyle bir yangınla karşılaştığınızda bütün işletmelerde olması gereken alarm sistemini devreye sokarak, kişisel oksijen maskenizi takarak en kısa yoldan ocağı terkediniz. Kişisel karbonmonoksit maskeleri belli bir oksijen seviyesinin altında işlev görmeyecektir.

Yeraltı çalışmalarında mutlaka kullanım süresi geçmemiş bireysel oksijen maskesi talep ediniz. Maskelerinizdeki renk ve basınç değişimini cihaz üzerindeki kontrol noktasından görebilirsiniz. Alacağınız eğitimlerde oksijen maskelerinin kullanımı, dayanım süreleri ve özellikleriyle ilgili bilgilerin verilmesi zorunludur. Maske sizin için hayati öneme sahiptir. Maskeyi eğitim almadan kullanmayınız ve yanınızdan ayırmayınız.

Söz konusu maskeler kaçış maskeleridir, bunlarla kesinlikle kurtarma/söndürme vb. çalışmalarına girişmeyiniz, bu işi kesinlikle özel eğitimli ve tahlisiye donanımlı personele bırakınız...!

Ocakta yanıcı malzemeler kullanılmamalıdır!

Yeraltı çalışmalarında ocak içerisinde, özellikle ana hava yolları üzerinde, yanıcı malzemeler bulunmamalıdır. Bunun için:

• Ana hava giriş yolları üzerindeki tahkimatın yanmaz olması zorunlu olmalıdır.

• Bant konveyörlerin yangına dayanıklı, alev geciktiricili olması zorunlu olmalıdır.

• Elektrik ve boru sistemlerinin yangına dayanıklı malzemeden seçilmesi zorunlu olmalıdır.

• Ekipmanların otomatik yangın söndürme sistemleriyle donatılması zorunlu olmalıdır.

• Yeraltı kömür madenlerinde kullanılan tüm elektrik malzeme ve ekipmanlarının alev sızdırmaz olması zorunludur.

Ancak ne yazık ki ülkemizde bu konularla ilgili standartlar ve denetim mekanizmaları bulunmamaktadır.

Gaz ölçüm sensörleri güvenli olmalıdır!

Gaz ölçüm sensörleri yeraltı güvenliği için çok önemlidir. Merkezi izleme sistemi içerisinde yer alan sensörlerin ve portatif dedektörlerin kalibrasyonları önemlidir. Kalibrasyon bir ölçme aletinin ya da düzeneğinin doğru sonuçlar vermesini sağlayan muayenedir. Ülkemizde gaz sensörlerinin kalibrasyonlarına ilişkin standartlar bulunmamaktadır. Sensör limitleri değiştirilebilmekte, alarm sınırlarıyla oynanabilmektedir.

Özellikle metan oranının %1,5 ve üzerinde olması durumunda yeraltı elektrik sisteminin otomatik olarak kesilmesi yasal zorunluluk olmasına rağmen üretimin durmaması için kesme sistemi devre dışı bırakılmaktadır.

Patlatma;

Kömürün/kayaların yerinden kütlesel olarak sökülebilmesi ancak patlayıcı madde kullanılarak mümkün olmaktadır.

Patlayıcı madde sadece “ateşçi ehliyetine” sahip çalışanlar tarafından depodan alınabilir, taşınabilir, sıkılanır ve patlatılabilir. Ateşçi ehliyetine sahip olmayan kişiler bu görevlerin hiçbirini yapamazlar, yapmamalıdırlar. Patlayıcı maddelerin ehliyetsiz kişilerce kullanılması yasaktır.

Patlatmaların yemek molalarında ya da vardiya sonlarında yapılması esastır.

Patlatma tüm ocak boşaltıldıktan yani yeraltında kimse kalmadığından emin olduktan veya tüm çalışanlar ocağın güvenli ve iyi havalandırılmış bir bölgesine çekildikten sonra yapılmalıdır. Bunun bir nedeni patlatma sırasında ortaya çıkacak sarsıntılarda oluşacak göçük/kavlak düşmelerinden çalışanların korunmasıdır. Diğer bir neden de işçilerin patlatma sonrası ortaya çıkan zararlı gazların etkilerinden korunmalarını sağlamaktır.

Patlatma sonrasında yanma sonucu karbonmonoksit(CO), zararlı azot oksitler(NO_x) açığa çıkmaktadır. Öldürücü ve kalıcı sağlık problemlemlerine neden olabilecek bu gazlar ortamdan uzaklaştırılmadan, nezaretçiler gerekli ölçümleri yapmadan patlatma yapılan bölgeye kesinlikle girilemez.

Patlatma sırasında ocak dışında veya ocak içerisinde temiz hava yolunda ve emniyetli bir alanda olunuz, patlatma sonrası gazların ortamdan uzaklaştığı ölçüm cihazlarıyla doğrulanmadan patlatma yapılan alana girmeyiniz!

Yeraltı çalışmalarında maksimum çalışma 7,5 saatle sınırlandırılmıştır. Yeraltındaki çalışma yerine ulaşıncaya kadar geçen süreler 4857 sayılı iş kanunu uyarınca fiili olarak çalışmadan sayılmaktadır. Bu nedenle;

Vardiya değişimleri, tertipler yerüstünde yapılmalı, nezaretçiler tarafından ocakta gerekli kontroller yapıldıktan sonra ocağa girilmelidir. Bunun dışındaki uygulamalara karşı çıkınız!

İşyerinizdeki yukarıda özetle bahsedilen iş sağlığı ve güvenliği konusundaki eksiklik ve noksanlıklar ile tüm önerilerinizi Soma Madenci Evi’ne bizzat gelerek veya 0538 277 20 61 telefon, [email protected] e-mail adresimize ulaştırabilirsiniz.

İşyerinizdeki çalışma koşullarıyla ilgili şikayetlerinizi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı alo 170 hattına veya www.alo170.gov.tr adresine gönderebilirsiniz. Şikayetlerinizi aynı zamanda Madenci Evi’ne de gönderebilirsiniz. Madenci Evi sorunlarınızın takipçisi ve kamuoyunca sahiplenilmesi için gerekli girişimlerde bulunacaktır.

Unutmayınız ki; halkın sağlıklı ve güvenli çalışma ve yaşama hakkı var!