Çocuklarımız için istenen katkı paylarının ne kadarının okul için harcandığını, ne kadarına Milli Eğitim Bakanlığı tarafından el konulduğunu merak ettiniz mi hiç? Belediyenin olası bir depremle ilgili projeleri, önlemleri, mahallemizle ilgili gelecekte ne tür projeleri olduğu sizi ilgilendiriyor mu? Veya vali konağına ne kadar harcama yapıldığını, devletin makam araçları için her yıl yaptığı giderleri öğrenme hakkınız olduğunu biliyor musunuz?

İşte bu ve diğer tüm sorularınızın cevabını ilgili kurumlardan almanızı sağlayacak bir yasa var: "Bilgi Edinme Yasası"

9 Nisan 2004 tarihinde yürürlüğe giren bu yasayı Halkevleri ilk kez, Zaman Gazetesi tarafından "İçişleri Bakanlığı'nın Halkevleri hakkında olumsuz ifadeler içeren bir rapor hazırladığı" ortaya atıldığında kullanmıştır. İçişleri Bakanlığı'na böyle bir raporun olup olmadığı sorulmuş, net bir cevap verilmemesi üzerine ise itiraz yoluna gidilmiştir. Yine Karadeniz'de kanser tedavisi yapan sağlık kuruluşlarının listesi Sağlık Bakanlığı'ndan talep edilmiş ve bakanlık tarafından bu liste hazırlanarak resmi yazı ile Halkevlerine gönderilmiştir. 

Kimlerin bilgi edinme hakkı vardır?

Herkes bilgi edinme hakkını kullanarak kamu kurum ve kuruluşlarına başvurabilir.

Hangi konularda kamu kurum ve kuruluşlarına başvurulabilir?

Herkes, "devlet sırrı" ve "ticari sır" istisnaları dışında başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri gereği bulunması gereken bilgi ve belgelere ilişkin olmak şartıyla her konuda başvuruda bulunulabilir.

Başvuru nasıl yapılır?

Yapılacak başvuruda, başvuru sahibinin adı ve soyadı, imzası, oturma yeri veya iş adresi, başvuru sahibi dernek, sendika, demokratik kitle örgütü vs. ise, unvanı ve adresi ile yetkili kişinin imzası ve yetki belgesini içeren dilekçe ile istenen bilgi veya belgenin bulunduğu kuruma yapılır. Başvuru, bilgi edinilmek istenen kuruma bizzat giderek yazılı olarak ya da; posta, faks ve internet yoluyla da yapılabilir.

Başvurulara cevap süresi nedir?

Kurum ve kuruluşlar, başvuru üzerine istediğimiz bilgi veya belgeyi onbeş iş günü içinde vermelidir. Ancak istenen bilgi veya belge, başvurulan kurum içindeki başka bir birimden sağlanması ya da başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınması gerektiğinde veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumlarında bilgi veya belge otuz iş günü içinde verilir.

Başvuru için bir ücret ödenmeli midir?

İstenen bilgi veya belgelerin maliyeti haricinde, zaten ellerinde olan bilgi ve belgelerin verilmesi için herhangi bir ücret talep edilemez.

Başvuru sonucu ne tür bilgi ve belgelere ulaşabiliriz?

Kurum ve kuruluşlar; sahip oldukları yazılı, basılı veya çoğaltılmış dosya, evrak, kitap, dergi, broşür, etüt, mektup, program, talimat, kroki, plân, film, fotoğraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her türlü bilgi, haber ve veri taşıyıcılarını bilgi edinme hakkından yararlanan başvuru sahibine bildirmek zorundadırlar. Yani katkı paylarını okul için harcamak yerine bir kısmına el koyan Milli Eğitim Müdürlüğü, bu parayı nereye harcadığını bize belgeleri ile birlikte bildirmek zorundadır.

Hangi konularda başvurular reddedilebilir?

Burada esas olan devletin gizliliği değil vatandaşın bilgi edinme hakkıdır. Ancak kanunda "devlet sırrı" olan, açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde suç işlenmesine yol açacak, suçluların yakalanıp kovuşturulmasını tehlikeye düşürecek, yargılama görevinin gereğince yerine getirilmesini engelleyecek, özel hayatın gizliliğine ilişkin ve istihbarata ilişkin bilgi veya belgeler  kapsam dışındadır. Bu hususlarda yapılan başvurular gerekçesi gösterilerek reddedilebilir.

Başvurduğu kurumdan bilgi alamayan vatandaş ne yapabilir?

Kimi zaman yargı kararlarını dahi uygulamakta isteksiz görünen İdare, bireylerin dilekçelerine süresi içinde cevap vermemekte ya da hiçbir gerekçe bildirmeden reddetmekte, ya da "devlet sırrı"diye kestirip atmaktadır.

Başvurulan kurumdan bilgi alamadığı takdirde Başbakanlığa bağlı "Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu'na şikayet edilebilir. Yine sonuç alınamaması durumunda, idare mahkemesine dava açılarak talep edilen bilginin verilmesi tekrar talep edilebilir. Mahkeme başvurumuzu haklı bulursa ilgili kamu kurumu istenen bilgiyi kesin olarak vermek zorundadır.

Bilgi edinme hakkını kullanma bir şikayet yolu mudur?

Bilgi edinme hakkı, bir şikayet kanalı değil, sadece bir bilgi alma kanalıdır. Ancak elbette ki edindiğimiz bilgi sonucunda gerekli girişimlerde bulunma hakkımız her zaman mevcuttur. Yani okulumuzun suları kesikken, kaloriferleri yanmıyorken, Milli Eğitim Müdürü'nün makam aracının yakıt giderini sormak bizim doğal hakkımızdır.