Can Yücel aramızdan gideli 14 yıl oldu; mizah, alay, yergi, lirizm, öfke, sevgi, siyasal bilinçle kardığı şiirlerini bize bırakıp çok sevdiği günebakan çiçeklerinin arasına karışalı... Son yıllarını geçirdiği, çok sevdiği Datça’daki mezarına dönük saldırı karşısında yine onun sözlerini andık: “Olup bitene ve olup bitenin sorumlularına karşı öfke; olması gerekene, olabileceğe ve onu getirecek olan büyük emekçi ve aydın kitlelerine sevgi”. Can Yücel’i sevgiyle anıyoruz.

Can Yücel’i şiiri: Bir direnç kahkahası

 “Şiir kelimeleri bir galaksiye hediye etmektir” demişti Can Yücel. Kendisini galaksiye hediye ettiğimiz 12 Ağustos 1999 yılından bu yana Can Yücel bize aynı alaycılığı ve kahkahasıyla bakıyor. Şair, yazar, felsefe öğretmeni, milletvekili, konservatuar ve Köy Enstitülerinin kurucusu Hasan Ali Yücel’in oğlu Can Yücel, 1926’da dünyaya geldi. Ankara ve Cambridge Üniversitelerinde Latince ve Yunanca eğitimi gördü. Rüyalarına giren futbol sevdasından vazgeçmek zorunda kalan Can Yücel, sonraları şiire nasıl gol atacağının peşine düştüğünü söyler. “İlk şiirimi 10 yaşındayken, babamın metresi olan hanımın yuvasındaki bir çocuğun ölümü üzerine yazdım” diyerek anlatmaya başladığı şair ve çevirmenlik yaşamı, “Yazma” ile ilk kitabına kavuştu.

Öğrencilik yıllarında Nurullah Ataç, Cevdet Kudret’ten, Bernard Russel’dan ders alan Can Yücel, Cambridge’teki öğrenimi yarıda bırakıp, Avni, Bedri Rahmi, Selim, Şadi Çalık, İlhan Koman’la okul arkadaşlığı yapacağı, “arada şişeye girecekleri” sanat okuluna yazılır. 1956’da “Can ile fırtınada yaşar gibi yaşayan” Güler Yücel’le evlenir. Su, Güzel ve Hasan Yücel adlarını verdiği çocuklarına yine şiirleriyle hoşgeldin der: “Bir derin uykudaydım ölümün içinden / Açtım ki gözlerimi / Bir suyun gölgesi gibi / Kendisi adeta bir suyun / Ayakucunda sen oturuyorsun / Şiir getirenlerin çok olsun çocuğum!”

Can Yücel, Che ve Mao çevrileri yaptığı için verilen 2 yıllık hapis cezasından “Bir Siyasinin Şiirleri” ile çıkar. Bu şiir kitabını “kişinin dış baskıların hışmı karşısında kendi özünü hırpalattırmamak için, hatta yitirmemek için kullandığı bir savunma mekanizması, baskının, acının üstüne gidiş" olarak nitelendirir.

1973’te kendisini daha geniş kitlelerle buluşturan Sevgi Duvarı kitabının ardından diğer şiir kitapları gelir: Ölüm ve Oğlum, Şiir Alayı, Rengahenk, Gökyokuş, Güle Güle Seslerin Sessizliği, Beşibiryerde, Canfeda, Kısa Devre, Kuzgunun Yavrusu, Çok Bi Çocuk, Gece Vardiyası, Güle Güle Seslerin Sessizliği, Gezintiler, Maaile, Seke Seke, Mekanım Datça Olsun, Alavara... Lorca, Shakespeare, Brecht gibi yazarların oyunlarından çeviriler yapan Can Yücel’in çevrileri, “kabaran, yeniden canlanan”, “bir taklitten öte, koyu, güzel bir pekmez gibi akan” çevirilerdi.

Can Yücel’in mizah, alay, yergi, lirizm, öfke, sevgi, siyasal bilinçle kardığı şiiri, adeta “düzenin camekanlarına çarpan halkın kelimeler”le örülüdür. Sunay Akın, düzene çarpıp onu parçalayan kelimelerin sahibine “şiirimizin martısı” der. “İstanbul boğazı için martı ne ise, şiirimizde de Can Yücel odur. Can Yücel şiirimizin martısıdır. O denli çığlık çığlığadır, o denli liriktir…”

İrlandalı bir şairin dediği gibi “gençkken ilhamı ihtiyar, ihtiyarken ilhamı genç olan” Can Yücel yaşama ilhamının en genç çağında veda ederken bize şu sözlerini hatırlatıyor: ''Harika odur ki, insanlar kendi adlarına değil, kainat adına yazarlar. Hayat ve ölüm de bir bütündür. Şiir bu bütünden çıkan çılgınlıktır. Çok ağır geçen hayatımızın içinde ironi, bütünselliği bozmayacak ana çaredir. Bir direnç kahkahasıdır''.

Halkevleri Kültür Sanat Atölyesi