Kamulaştırmasız el atma, kamulaştırma yetkisi olan kamu kurum ve kuruluşlarının mahkemeye başvurarak kamulaştırma işleminde bulunmadan, başka şahısların taşınmaz mallarına hiçbir bedel de ödemeden el koymalarıdır.

Bu durumda haklarımız nelerdir?

Devlet tarafından el atılan taşınmaz mal bina ise, bina sahibinin el koyan idareye karşı binanın bedelinin kendisine ödenmesi için bedel davası açma hakkı bulunmaktadır. El atılan bina yıkılmış ise öncelikle yıkıma ilişkin mahkemeden bir tespit yaptırmak ve aynı şekilde fiilen el koyan idareye karşı bedel davası açmak gerekecektir.

Kimler Bedel Davası açabilir?

Bedel davası açılabilmesi ve bu yolla taşınmaz bedelinin idareden tahsil edilebilmesi için, taşınmazın tapuya kayıtlı olması ve bedel davasının tapu sahibi tarafından açılması gerekmektedir.   

Peki taşınmaz tapuya kayıtlı değilse?

Taşınmazın tapuya kayıtlı olmayan bir taşınmaz olması durumunda ise, hak sahibinin başvurabileceği yasal yollar sınırlıdır. Örneğin tapu tahsis belgesi mal sahibine kamulaştırmasız el atma davası açma yetkisi vermez.

Tapu tahsis belgesi nedir?

Tapu tahsis belgesi, imar mevzuatına aykırı olarak inşa edilmiş yapılarla gecekondulara 2981 sayılı yasa gereğince bazı yükümlülüklerin yerine getirilmesi şartıyla verilen kullanma izni ve hak sahipliğini gösteren belgedir.

Tapu tahsis belgesi sahiplerinin hakları nelerdir?

Yukarıda belirttiğimiz üzere, tapu tahsis belgesi ile hak sahibi olunan taşınmaza devlet tarafından el konması halinde veya bu el koyma neticesinde binanın yıkımının gerçekleştirilmesi durumunda  kamulaştırmasız el atmadan doğan bedel davasının açılması hukuken mümkün değildir.

Bununla birlikte tapu tahsis belgesine sahip olan gecekondu hak sahibinin 2981 sayılı İmar Affı Kanunu’ndan doğan bazı hakları mevcuttur.

Bulundukları yerde korunamayan gecekondu sahiplerinden hak sahibi sıfatı taşıyanlara bir gecekondu önleme veya ıslah bölgesinden yer gösterilir ve ayrıca yine 2981 sayılı kanunla kurulan fondan belediye veya valilikçe enkaz bedeli ödemesi yapılır.

Tapusu ve tapu tahsis belgesi olmayanların hukuki durumları nedir?

Tapu sahibi olmadığı gibi tapu tahsis belgesi sahibi de olmayan gecekondu hak sahiplerine yıkım gerçekleşmesi halinde  enkaz bedeli ödeneceğine dair bir yasal düzenleme bulunmamakla birlikte, her bir gecekondu için kendi özel durumları da dikkate alınarak yasal yollara başvurulup başvurulmayacağının ayrı ayrı belirlenmesi gerekmektedir.

Ek olarak belirtmek gerekir ki, gecekonduların ıslahı ve tasfiyesi hakkında 775 sayılı Gecekondu Kanunu hükümleri uygulanmaktadır. Bu kanun ile belediyelere arsa sağlanması; bu arsaların bir bölümünün, "bu kanun hükümleri dairesinde konut yapımına" ayrılması; inşa edilecek konutların kira ve kullanma şekillerinin yönetmelikle belirlenmesi hükme bağlanmıştır.

Belediyelere ait olan veya 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca belediyelerin mülkiyetine geçmesi gereken arazi ve arsalar üzerinde bu kanunun yürürlüğe girdiği 1966 tarihten önce yapılıp konut olarak kullanılan yerlerin, borçlanma suretiyle veya başka şekillerde konut temin edilinceye veya konut yapmak üzere arsa tahsis edilip, lüzumu halinde kredisi sağlanmak suretiyle, konut yapıncaya kadar yıktırılamayacağı düzenlenmiştir.