Kapitalizm tarihi boyunca insanların varlığını sürdürmesi için emek gücünü satmak dışındaki tüm olanakları yok etme eğilimindedir. Emeklilik belirli bir yaşa ulaşmış insanların emek gücünü satmadan yaşamlarını sürdürebilecekleri bir hak olarak emekçi sınıfların mücadelesi ile kazanılmıştır. Bugün emeklilik hakkı budanmakta ve kısıtlanmakta, emeklilerin insanca yaşamlarını sürdürmeleri olanaksızlaştırılmaktadır. Neoliberal dönemde sıkılaşan “mali disiplin” uygulamaları, sermayenin rekabet gücünü arttırmak adına içi boşaltılan sigorta mekanizmaları ve kamusal hizmetlerin ticarileşmesi, insanca yaşanacak bir emeklilik döneminin insanlığın gündeminden çıkartılmasını dayatmaktadır. Bu eğilimin temel nedenlerinden birincisi işgücü piyasasında emek arzını “bol” tutarak ücretleri ve hakları baskılama çabalarıdır. Kısacası sermaye egemenliği, yaşamak için ölene kadar çalışmayı dayatan barbarlık düzeni anlamına gelmekte ve bu nedenlerle emeklilik hakkı ve emekli hakları mücadelesi sadece yaşlı nüfusun değil giderek daha da güvencesizleşen tüm emekçilerin mücadelesi olarak şekillenmektedir.

Türkiye’de de emeklilik hakkına ve emeklilere dönük genel bir saldırı, neoliberal politikalar çerçevesinde kademeli olarak yürütülmektedir. 1994 yılında Türkiye hükümeti ile Dünya Bankası arasında yapılan kredi anlaşmasının pazarlık konusu emekliler ve çalışanlar olmuştu. Bu tarihten sonra emeklilere dönük neoliberal saldırı politikaları hızla uygulanmaya başlandı. 1999 yılında tüm ülke 19 Ağustos depremi ile yas tutarken depremin ikinci gününde Yaşar Okuyan tarafından meclise sunulup insanlar toprak altında iken çıkarılan yasa ile emekli aylığını hesaplama şekli değiştirildi ve emekli ücretleri arasında adaletsizlik yaratan bu yasa ile en yüksek emekli ücreti 600-700 TL’ye indirildi.  

2007 Kasım ayında AKP tarafından yapılan düzenleme ile emeklilerin aylık hesap sistemi yeniden değiştirildi ve emekli maaşlarına ülkenin büyüme oranının (refah payı) dahil edilmesi uygulaması kaldırılarak emekliler bütçe dışına atıldı. Bu düzenlemenin bir sonucu olarak emekli ücretleri 2013 yılında 1/3, sonraki beş yılda ise 1/2 oranında azalacak.

Genel Sağlık Sigortası yasası ile birlikte emeklilerin sağlık hizmetine ulaşmasını daha da zorlaştıran hastane ve ilaç katkı payları kesintileri başladı. Kronik hastalıkları da içerecek şekilde, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından kapsam daraltmasına gidilmeye başlanarak birçok ilaç ve malzemenin doğrudan cepten ödenmesi yolunda adımlar hızlandırıldı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre bu gün itibariyle nüfusun %7.1’inin 65 yaşın üzerindedir. 2025 yılında 65 yaşın üstündeki nüfusun 12 milyon olacağı beklenmektedir. AKP bu oy potansiyelini elinin tersiyle itememektedir. Bu koşullar altında AKP neoliberal dönüşümün gereklerini yerine getirirken yaşlılar için “yönetişim” kanallarını da yaratmaktadır. Bu kapsamda, AKP’nin “Acil Eylem Planı”nda oluşturulması hedeflenen “yönetişim” organlarından biri olarak 6 Haziran 2003 yılında “Türkiye Yaşlılar Konseyi (TÜRYAK)” kuruldu.  TÜRYAK, Devlet Planlama Teşkilatı ile birlikte çalışmalar yaparak emekliler konusunda yapılması gerekenleri tespit etmektedir. TÜRYAK’ın yurt içinde işbirliği içinde çalıştığı kurumlar arasında çeşitli hayırseverlik örgütlerinin yanı sıra AKP Yaşlılar Koordinasyon Merkezi bulunmaktadır. 2004 Temmuz ayında AKP Sosyal İşler Başkanlığı’na bağlı olarak kurulan bu Merkez, 81 ilde faaliyet göstermekte, 325 İlçede “Yaşlı Komisyonları” adıyla çalışmaktadır. Bu örgütün çalışma alanları; TBMM’nde yürütülen çalışmaların yaşlılara aktarımının yapılması, sağlık ve danışmanlık hizmetlerinin verilmesi, kültürel sosyal etkinlikler, bireysel başvuru ve ziyaretler olarak sıralanmıştır. Yiyecek ve yakacak yardımları, yatalak durumdaki yaşlı yakınlarına bakan ailelere 500 TL maaş bağlanması gibi uygulamalar bu merkezlerden yürütülmektedir. Kısacası AKP haklarını gasp ettiği yaşlı nüfusu parti organlarınca düzenlenen yardımlarla saflarına kazanmaya çalışmaktadır.

AKP’nin bu çabasının arkasında dinci-muhafazakar değerleri yaymak için yaşlıların değerlendirilebileceği fikri yatmaktadır. AKP’nin bir diğer projesi olan ve “gençlerle diyalogu sağlamak, bilgi ve deneyim aktarımı” için kurulacağı söylenen “Akıl Hocalığı Merkezleri” (AKHOM) bu kapsamda dikkatle izlenmelidir.

Görülmektedir ki ülkemizde emeklilerin en önemli sorunlarından biri örgütlenme sorunudur.

Emeklilerin SGK’ya sağlık karnesi, gözlük vs. almak için yaptıkları başvurular sırasında haberleri olmadan üye yapıldığı, yine haber vermeden maaşlarından aidat kesintileri yapıldığı haberleriyle gündeme gelen “Türkiye Emekliler Derneği”, Türkiye’de ve yurt dışında bulunan emeklilerin, dul ve yetimlerin SGK’daki yasal temsilcisi durumundadır.

Sonuç olarak;

AKP, yaşlıların bakımını ailelerinin sırtına yıkarak bu konuyu devletin sorumluluk alanından çıkarmaktadır. Bu durum aile içi kadın emeği sömürüsünü derinleştirmekte, evlerde erkek egemenliğini yeniden üretmekte, “ailenin korunması” merkezli muhafazakar propaganda ile birlikte meşrulaştırılarak gericiliğin pekiştirilmesine neden olmaktadır. Emekliler muhtaçlaştırılarak gerici muhafazakar değerlerin taşıyıcısı haline dönüştürülmek istenmektedir.

Emekliler ne halkın sırtında ne de ailelerinin sırtında bir yüktür. Emeklilerle muhtaçlık ilişkisi kurulamaz, emekliler dinci muhafazakar değerleri yaymak için kullanılamaz.

Halkın Hakları Forumu emekli hakları ve emeklilik hakkı atölyesi; emeklilik ve emeklilerin sorunlarına dair yürütmüş olduğu tartışmalar sonucunda aşağıdaki taleplerin yükseltilmesine ve takipçisi olunmasına karar vermiştir;

Emeklilik hakkına dair talepler:

Toplumun önemli bir bölümünün emeklilik hakkı yoktur. Biz belirli bir yaşa gelen, kadın-erkek herkes için çalıştığı süreye bakılmaksızın emeklilik hakkı talep etmekteyiz. Bugünkü emeklilik sisteminde emeklilik hakkının önündeki en büyük engel olan güvencesiz çalıştırma yasaklanmalıdır.

Maaşlara dair talepler:

• Emeklilere, insanca yaşayabilecekleri bir maaş verilmelidir.
• Emekli maaşları elektrik, su, doğalgaz faturaları ile “hastane ve ilaç katkı payı” adı altında yapılan kesintilere gitmektedir. Buna karşı barınma, enerji, ulaşım, sağlık, eğitim gibi hizmetler kamusal ve parasız olarak sağlanmalıdır.
• Emekliler arasındaki maaş farkları kaldırılmalı, bu konuda intibak yasası çıkarılmalıdır.
• Ülkenin büyüme oranından emeklilere pay verilmeli, refah payı emekli maaşlarına dahil edilmelidir.  
• Her emekliye yılda iki ikramiye ödenmelidir.

Sağlık hakkına dair talepler:

• Emekli ücretlerinden her ay hastane katkı payı ya da ilaç katkı payı adı altında yapılan kesintiler durdurulmalıdır. Emekliler, erişilebilir, nitelikli bir sağlık hizmetinden parasız yararlanmalıdır.  
• 65 yaş üstü yurttaşların 1/3’inin en az bir kronik hastalığının olduğu ülkemizde, kronik hastalıkların tedavi ve ilaç masraflarının tamamı SGK tarafından karşılanmamaktadır. Bu uygulamaya derhal son verilmeli, kronik hastalıklarla ilgili hizmetler başta olmak üzere her türlü sağlık hizmeti hiçbir kapsam daraltmasına gidilmeden tamamen devlet tarafından karşılanmalıdır.
• Hastanelerde geniatri (yaşlılık) klinikleri kurulmalıdır.

Sosyal-Kültürel haklara dair talepler;

• Sosyal – kültürel yaşama katılmalarında çok ciddi engeller bulunan emeklilerin aile ziyaretleri, sinema, tiyatro, gezi vs. sosyal-kültürel faaliyetlerde bulunabilmeleri için gerekli olanaklar sunulmalıdır. Emeklilerin evlerine kapatılmasının önüne geçmek için 60 yaşın üstündeki herkesin ulaşım hizmetlerinden parasız yararlanması sağlanmalıdır.
• Kentler emeklilerin serbestçe dolaşmalarına, eğlenmelerine ve yaşamlarını kolayca sürdürebilmelerine uygun hale getirilmelidir.  
• Emeklilere bilgiye erişim hakkı ve güncel gelişmelerden koparılmaması için ihtiyaç duydukları eğitim hizmetine parasız erişim hakkı sağlanmalıdır.  

Emeklilerin en büyük sorunlarından biri örgütlenme sorunudur. Halkın Hakları Forumu emekli hakları ve emeklilik hakkı atölyesi emeklilerin örgütlenebilecekleri emekten yana tek güç olan DİSK Emekli-Sen’in kapatılma operasyonuna karşı bu sendikayı güçlendirmek için üyelik çağrısı yapmaktadır. 

Halkevleri, Emekliler ve yaşlılar için sosyalleşme ihtiyaçlarını giderebilecekleri, kendilerini geliştirebilecekleri, deneyimlerini ve birikimlerini genç insanlara aktarabilecekleri merkezlere dönüştürülmeli, emeklilerin toplumsal yaşama katılımında Halkevleri emeklilere bir örgütlenme alanı açmalı, Halkevleri “emekli hakları meclisi” oluşturulmalıdır.